Οι κυριότερες παθολογικές καταστάσεις είναι:
- Πρόπτωση-Εκστροφή μήτρας: Παρατηρείται εξαιρετικά σπάνια και μόνο όταν ο τράχηλος της μήτρας είναι ανοικτός, δηλαδή στη διάρκεια του τοκετού ή αμέσως μετά από αυτόν. Μπορεί να είναι πλήρης ή μερική. Σε περιπτώσεις ολικής πρόπτωσης η διάγνωση βασίζεται στην προσεκτική εξέταση και αναγνώριση της μάζας των ιστών που προπίπτουν έξω από τα χείλη του αιδοίου. Όταν η πρόπτωση είναι μερική, το προπίπτον τμήμα της μήτρας ψηλαφάται με δακτυλική εξέταση στον αυλό του κόλπου. Θεραπευτικά, γίνεται επανάταξη της μήτρας διαμέσου του κόλπου. Όταν υπάρχουν εκτεταμένες νεκρώσεις ή σοβαρή αιμορραγία διενεργείται άμεσα ακρωτηριασμός της μήτρας.
- Κατακράτηση Εμβρυϊκών υμένων: Στο φυσιολογικό τοκετό οι εμβρυϊκοί υμένες του κάθε εμβρύου απομακρύνονται μετά από τη γέννηση του, σε διάστημα μέχρι και 15΄. Η κατακράτηση εμβρυϊκών υμένων είναι ένα εξαιρετικό ασυνήθιστο επιλόχειο πρόβλημα στους σκύλους. Η έξοδος από το γεννητικό σύστημα γκρίζου ή μαύρου εκκρίματος για αρκετές ώρες μετά από τον τοκετό, θα μπορούσε να οδηγήσει σε υποψία κατακράτησης εμβρυϊκών υμένων ή εμβρύων. Η τελική διάγνωση είναι αδύνατη χωρίς τη βοήθεια υπερηχογράφου ή χωρίς τη διενέργεια λαπαροτομής και υστεροτομής (τομή μήτρας). Εφόσον υπάρχει υποψία κατακράτησης εμβρυικών υμένων εφαρμόζεται συντηρητική θεραπεία που περιλαμβάνει την χορήγηση ωκυτοκίνης και αντιβιοτικών.
- Επιλόχεια Μητρίτιδα: Είναι ασθένεια βακτηριακής αιτιολογίας και εκδηλώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά από τον τοκετό. Στους προδιαθέτοντες παράγοντες περιλαμβάνονται η αποβολή, η μόλυνση και ο θάνατος των εμβρύων, οι μαιευτικοί χειρισμοί, η κατακράτηση εμβρυϊκών υμένων και εμβρύων, καθώς και η διαταραχή της γενικής κατάστασης του ζώου από άλλη αιτία. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις στις οποίες η νόσος εκδηλώνεται μετά από φυσιολογικό τοκετό.
Τα κλινικά σημεία περιλαμβάνουν την έξοδο δύσοσμου και ερυθρού χρώματος εκκρίματος από το γεννητικό σύστημα, πυρετό, ανορεξία, κατάπτωση, αγαλαξία και, σε προχωρημένα στάδια, τοξιναιμία. Τα νεογέννητα που έχουν εγκαταλειφθεί από τη μητέρα τους διαμαρτύρονται, όσο τους επιτρέπουν οι δυνάμεις τους, εξαιτίας του κρύου και της πείνας. Η θεραπευτική αγωγή περιλαμβάνει τη χορήγηση αντιβιοτικών, ωκυτοκίνης και την ενυδάτωση του ζώου όπου κρίνεται απαραίτητο.
Συχνά, και παρά την προσπάθεια της θεραπείας, η νόσος απολήγει στο θάνατο του ζώου.
- Επιλόχεια Αιμορραγία: Παρατηρείται σπάνια και συνήθως συνδέεται με κληρονομικές ή επίκτητες παθήσεις , που προκαλούν διαταραχές της πήξης του αίματος. Η αιμορραγία προέρχεται από τη μήτρα και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις από τον κόλπο. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα αποτελεί η συνεχής αποβολή νωπών πηγμάτων αίματος.
Σοβαρές περιπτώσεις αιμορραγίας αντιμετωπίζονται άμεσα με μετάγγιση αίματος, με χορήγηση ωκυτοκίνης και με κάλυψη του ζώου με αντιβιοτικά. Παράλληλα, αναζητούνται τα πρωτογενή αίτια που οδήγησαν στην εκδήλωση της αιμορραγίας. Εφόσον η αιμορραγία συνεχίζεται μπορεί να χρειαστεί ωοθηκυστερεκτομή.
- Ατελής παλινδρόμηση των θέσεων πρόσφυσης των εμβρυϊκών υμένων: Φυσιολογικά, μετά από τον τοκετό αναμένεται έκκριση μικρών ποσοτήτων οροαιμορραγικού εκκρίματος για διάστημα μιας εβδομάδας ή σπάνια 4-6 εβδομάδες. Η ατελής παλινδρόμηση της μήτρας σε ένα ή περισσότερα σημεία πρόσφυσης των εμβρυϊκών υμένων αποτελεί αιτία συνέχισης της αιμορραγίας για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η σκύλα δείχνει υγιές, διατρέφεται κανονικά και έχει φυσιολογική θερμοκρασία.
Η αιμορραγία μπορεί να συνεχιστεί μέχρι τον επόμενο οίστρο μετά από τον οποίο υποχωρεί. Όταν είναι σοβαρή, το ζώο θα πρέπει να εξετάζεται περιοδικά διότι υπάρχει κίνδυνος εκδήλωσης αναιμίας. Σε ακραίες περιπτώσεις εφαρμόζεται ωθυκυστερεκτομή.
- Μαστίτιδα: Προκαλείται από μικροοργανισμούς που διεισδύουν στους μαστικούς αδένες την περίοδο του θηλασμού, από τραύματα και λύσεις της συνέχειας του δέρματος ή διαμέσου της κυκλοφορίας του αίματος. Οι κυριότεροι προδιαθέτοντες παράγοντες είναι το ανθυγιεινό περιβάλλον, ο θερμός και υγρός καιρός και η συμφόρηση των μαστών, που παρατηρείται σε ορισμένα ζώα τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό. Σε κάποιες περιπτώσεις η μητρίτιδα μπορεί να αποτελεί την αρχική πηγή μόλυνσης ή απλώς να συνυπάρχει.
Αρχικά παρατηρείται διόγκωση και ερύθημα των προσβεβλημένων αδένων. Ακολουθεί υπερθερμία, πόνος, αποχρωματισμός του δέρματος της προσβεβλημένης περιοχής. Το ζώο είναι ανόρεκτο, απαθές και παρουσιάζει άνοδο της θερμοκρασίας. Άλλοτε παρουσιάζει έντονη ανησυχία και , γενικά, χάνει το ενδιαφέρον του για τα νεογέννητα, τα οποία είναι ανήσυχα και κλαίνε. Το γάλα βαθμιαία γίνεται παχύρρευστο και παίρνει χροιά κίτρινη, ερυθρωπή ή φαιοκαστανή, ανάλογα με την ποσότητα αίματος και πυώδους εξιδρώματος που περιέχει.
Για την αντιμετώπιση της μαστίτιδας γίνεται συστηματική χορήγηση αντιβιοτικών, εφαρμογή ψυχρών επιθεμάτων (στα αρχικά στάδια της προσβολής) ή εφαρμογή θερμών επιθεμάτων (στα επόμενα στάδια).
Εάν δημιουργηθούν αποστήματα διανοίγονται και παροχετεύονται.
Σε περιπτώσεις ελαφριάς προσβολής, όταν διαπιστώνεται ότι δεν έχει αλλοιωθεί η σύσταση του γάλακτος, τα νεογέννητα μπορεί να συνεχίσουν να θηλάζουν. Εάν η προσβολή είναι σοβαρότερη και αφορά ένα ή δύο μαστούς, αυτοί καλύπτονται με επίδεσμο και η γαλουχία συνεχίζεται από τους υπόλοιπους. Σε σοβαρή προσβολή μεγάλου αριθμού αδένων, τα νεογέννητα απομακρύνονται και οι μαστοί αρμέγονται περιοδικά στη διάρκεια της ημέρας.
Οι σκύλες που προσβλήθηκαν μία φορά από μαστίτιδα παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευπάθεια στη νόσο κατά τη διάρκεια των επόμενων γαλακτικών περιόδων.
- Αγαλαξία: Μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη παραγωγής γάλακτος ή στην αδυναμία καθόδου του γάλακτος προς τους γαλακτοφόρους πόρους των μαστών. Η ελλιπής προετοιμασία των μαστών πριν από τον τοκετό αποτελεί την πρώτη ένδειξη αγαλαξίας. Οι αιτιολογικοί παράγοντες, που εμπλέκονται στη δημιουργία αυτής της κατάστασης, είναι ορμονικοί, διατροφικοί, περιβαλλοντικοί και, σε ορισμένες περιπτώσεις η απουσία εκκριτικού ιστού στους μαστικούς αδένες. Επιπλέον, η αγαλαξία μπορεί να παρατηρηθεί και σε περιπτώσεις πρόωρου τοκετού, φυσικής εξάντλησης, σοκ, μαστίτιδας, μητρίτιδας, συστηματικής λοίμωξης και ενδοκρινικών διαταραχών.
Ορισμένες πηγές πρωτεϊνών φαίνεται ότι είναι περισσότερο αποτελεσματικές για την παραγωγή γάλακτος από άλλες (π.χ το ήπαρ σε σύγκριση με τα αυγά ή το κρέας). Τα αναισθητικά και τα ηρεμιστικά μπορεί να προκαλέσουν προσωρινή αγαλαξία. Ακόμη η υπερβολική νευρικότητα που εκδηλώνουν ορισμένα ζώα, τα εμποδίζει να περιποιηθούν φυσιολογικά τα νεογέννητα τους.
Η θεραπεία είναι αποτελεσματική στις περιπτώσεις που ο μαστικός αδένας έχει αναπτυχθεί επαρκώς, σε περιπτώσεις άλλων παθολογικών καταστάσεων, η θεραπεία του αιτιολογικού παράγοντα και η επιμονή στο θηλασμό έχουν ως αποτέλεσμα ην κανονική παραγωγή γάλακτος.
- Εκλαμψία (Υπασβεστιαιμία): Παρουσιάζεται 1-4 εβδομάδες μετά από τον τοκετό και σπανιότερα στα τελευταία στάδια της εγκυμοσύνης. Συχνότερα, προσβάλλονται μικρόσωμα ευερέθιστα ζώα, που κυοφορούν ή γαλουχούν μεγάλο αριθμό νεογέννητων και διατρέφονται ελλιπώς. Η νόσος εκδηλώνεται όταν οι απώλειες του ασβεστίου από το μητρικό οργανισμό δεν καλύπτονται από το έντερο ή που κινητοποιείται από τα οστά.
Αρχικά το ζώο παρουσιάζει ταχύπνοια, νευρικότητα, σιαλόρροια και συνεχείς κραυγές (κλαψούρισμα). Τα συμπτώματα αυτά διαρκούν από 15΄έως 12 ώρες. Εάν δεν υπάρξει βοήθεια η κατάσταση επιδεινώνεται και παρατηρούνται δύσπνοια, άνοδος της θερμοκρασίας (420C) και αργότερα σπασμοί.
Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό, στα κλινικά συμπτώματα, στα εργαστηριακά ευρήματα και στην ανταπόκριση στη θεραπευτική αγωγή.
Τα νεογνά απομακρύνονται προσωρινά και τρέφονται με υποκατάστατο γάλακτος ή απομακρύνονται μόνιμα, εφόσον οι ιδιοκτήτες τους είναι σε θέση να τα φροντίζουν.
Η αυξημένη χορήγηση συμπληρωματικού ασβεστίου πριν από τον τοκετό προδιαθέτει στην εκδήλωση της εκλαμψίας και δεν την προλαμβάνει.
Ορισμένες σκύλες παρουσιάζουν τάση να εκδηλώνουν υπασβεστιαιμία μετά από κάθε τοκετό και πρέπει να λαμβάνονται προληπτικά μέτρα, όπως πλήρης και ισορροπημένη διατροφή, χορήγηση βιταμίνης D, ιχνοστοιχείων και συμπληρωματικού ασβεστίου σε όλη τη διάρκεια της γαλακτοπαραγωγής.
- Καννιβαλισμός: Οι περισσότερες σκύλες έχουν ισχυρό μητρικό ένστικτο, προστατεύουν και περιποιούνται τα νεογέννητα και δεν τα εγκαταλείπουν παρά μόνο για να ουρήσουν και να αφοδεύσουν. Η μητρική συμπεριφορά επηρεάζεται από γενετικούς και ενδοκρινικούς παράγοντες, από την υγεία του ζώου και από το περιβάλλον διαβίωσης. Η κακή υγεία και το εχθρικό περιβάλλον επηρεάζουν αρνητικά τη συμπεριφορά της σκύλας. Νευρικές σκύλες μπορεί να αμελήσουν ή να σκοτώσουν τα κουτάβια τους εάν ενοχληθούν, ιδιαίτερα από ξένους. Η παθολογική προσκόλληση ορισμένων ζώων στον ιδιοκτήτη τους μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να αποδειχθεί ισχυρότερη από το μητρικό ένστικτο και να οδηγήσει στην παραμέληση των νεογέννητων.
Οι σκύλες μπορεί να αμελήσουν επιλεκτικά ορισμένα κουτάβια, τα οποία άλλοτε έχουν εμφανείς ανωμαλίες και άλλοτε όχι. Ακόμη, η υπερβολική μάσηση του ομφάλιου λώρου μπορεί να οδηγήσει σε φάγωμα μέρους της κοιλιάς του νεογέννητου. Τέλος, το υπερβολικό γλείψιμο μπορεί να αποτελέσει αιτία εκσπλαχνισμού και θανάτου του νεογέννητου.
Η εκδήλωση ανώμαλης μητρικής συμπεριφοράς από μέρους της μητέρας προλαμβάνεται με την λήψη όλων εκείνων των μέτρων που θα εξασφαλίσουν καλή υγεία και ηρεμία στο επίτοκο ζώο. Διαφορετικά τα νεογέννητα απομακρύνονται προσωρινά ή μόνιμα και διατρέφονται με τεχνητό θηλασμό.